1.8. Interlektor

Pierwsza z siedmiu tez Johannesa Auera (2000) na temat literatury internetowej dotyczy wprowadzonego przez Landowa [por. 1994, 14] pojęcia wreader. Hybrydowa formuła łącząca autora z czytelnikiem (writer/reader) interpretuje czytelnika jako nowego autora tekstu w granicach wyboru leksji. Według Auera hiperteksty, które nie determinują możliwości nawigacji - bez wewnętrznej koherencji - stają się bezsensowne, pozbawione treści. Auer twierdzi, że koncepcja wreadera funkcjonuje jako czysta ideologia. Teza, że czytelnik hipertekstów jest równocześnie ich autorem jest według niego fałszywa. Równocześnie tekst (dyspozytyw hipertekstu) (...) w sposób bardziej zdecydowany niż wszystkie inne przekazy, wymaga aktywnych i świadomych posunięć ze strony czytelnika obliczonych na współdziałanie [Eco, 1979, 73].

Dla Umberto Eco tekst jest wytworem, którego przeznaczenie interpretacyjne musi stanowić część jego własnego mechanizmu generującego (...) [Eco, 1979, 77]. Nawigacja jest współdziałaniem na tej samej pragmatycznej płaszczyźnie interakcji, co przewracanie stron w książce; jednak w większym stopniu pozwala współtworzyć dzieło otwarte, które według Eco i w nawiązaniu do poetyki informelu w malarstwie, oddziałuje jako propozycja ‘pola’ możliwości interpretacyjnych, jako układ bodźców, których zasadniczą cechą jest ich nieokreśloność sprawiająca, że odbiorca jest zmuszony do całej serii nieustannie zmieniających się ‘odczytań’; jako struktura, jako ‘konstelacja’ elementów podlegających wzajemnym relacjom. [Eco, 1962, 159] Również w zakresie zakładanych przez autora kompetencji czytelnika strategie tworzenia tekstów i hipertekstów literackich mogą się częściowo pokrywać. By zorganizować własną strategię tekstową, autor musi odwołać się do wielu kompetencji (...)^[_5_] mogących nadać treść wyrażeniom, których używa. Musi on założyć, że zbiór kompetencji, do którego się odwołuje jest tym samym zbiorem, do którego odwołuje się jego czytelnik. [Eco, 1979, 79]

Oprócz kompetencji czytelnika modelowego czytelnik hipertekstów literackich musi posiadać umiejętność obsługi medium; komputera, systemu operacyjnego, ale w szczególności zdolność poruszania się w strukturze hipertekstu. Umiejętne wykorzystując opcje wyszukiwarki internetowej i systemu operacyjnego czytelnik może zwiększyć własne możliwości nawigacji w stosunku do możliwości zaprogramowanych przez autora.

W konsekwencji niestandardowych rozwiązań interfejsu w hipertekstach literackich, czytelnik w pierwszej kolejności stara się zrekonstruować podstawowy schemat olinkowania hipertekstu^[_6_]. Ze względu na specyfikę tych działań, dla czytelnika hipertekstów, który za każdym razem na nowo odkrywa zasady olinkowania, proponuję określenie interlektor.

⁵Według Eco kompetencje czytelnika muszą wykroczyć poza „znajomość kodów“. Tak, więc by ‚zdekodować’ przekaz słowny trzeba nie tylko kompetencji językowej, ale również kompetencji w różnorakim sensie sytuacyjnej, uruchomienia mechanizmów presupozycji, tłumienia indywidualnych niechęci itd. [Eco, 1979, 77]

⁵Wskazują na to ustne wypowiedzi studentów podczas seminarium Hiperteksty literackie, które prowadziłem w roku akademickim 05/06 i 06/07 w Instytucie Filologii Germańskiej na Uniwersytecie Opolskim oraz pisemne wypowiedzi w sporządzonych podczas tych zajęć protokołach recepcji.