1.3. Ikonizacja pisma

Powierzchnia ekranu komputera domaga się powierzchownej lub powierzchniowej recepcji, wydobycie głębi możliwe jest jedynie w hipermedialnym ukierunkowaniu systemów semiotycznych [por. Heibach, 2000, 361] Tu, w akcie percepcji, pismo nie ma już rozciągłości, ustalonego kształtu i obecności, drukowanego tekstu, lecz na płaszczyźnie przedstawienia zyskuje cechy nieciągłości i nieobecności, które znamy z migotliwego świata obrazów telewizyjnych Lektura znaków pisma, przechodząc płynnie od jednego do drugiego, zostaje zmodyfikowana wskutek charakterystycznej dla hipertekstowego WWW obrazowej dramatyzacji aranżacji znaków (...) Cechą tego nielinearnego sposobu nieskrępowanej recepcji znaków są formy postrzegania, które znamy z recepcji obrazów.[Sandbothe, 2001, 219]

Tekst na ekranie komputera pojawia się również jako ikona interfejsu, napis na przycisku narzędzi, link. W Sieci znaki pisma i znaki obrazu można zaprogramować jako ikony, tj. jako oznaczniki, które przez kliknięcie myszą ustanawiają na płaszczyźnie pragmatycznej już nie tylko symboliczne, ale rzeczywiste powiązania z tym, co określają [Sandbothe, 2001, 218]

W ten sposób graficzny interfejs użytkownika również przy pomocy tekstu pozwala performować tekstowy dyspozytyw na ekranie zgodnie z funkcjami systemu operacyjnego lub logiką konkretnej aplikacji. Tekstowy dyspozytyw pojawia się na ekranie komputera jako środek znaku interfejsu (w semiotycznym rozumieniu interpretanta znakowego przez Charlesa Pierce‘a), zawsze z pewnym czasowym opóźnieniem. Doświadczenie tekstu na ekranie komputera nieodłącznie związane jest z pewnym poziomem interakcji. Interfejs systemu operacyjnego daje użytkownikowi władzę nad tekstem przynajmniej w zakresie edycji, kopiowania i powielania. W swojej koncepcji ikonizacji pisma fonetycznego Sandbothe odwołuje się do Writing Space – według Boltera już samo używanie programów do formatowania może uczynić tekst graficznym: Usytuowanie tekstu w przestrzeni, taktylne wyróżnienie poszczególnych kompleksów znaków jako możliwe do przywołania za pomocą myszy linki, możliwość wariacyjnego kształtowania struktury zaplecza tekstu bądź oferowane przez Javę możliwości wprawiania liter w ruch i włączania ich w sceny graficzne – wszystko to są dalsze aspekty tego, co nazywam ikonizacją pisma fonetycznego[Sandbothe, 2001, 217n]

W momencie, kiedy na ekranie zamiast czytać tekst postrzegamy obraz tekstu nic nas z góry nie nakłania do tego, by postępować za linearnym ciągiem schematów konstrukcji myślowej. Elementy piktoralne, z których składa się obraz, otwierają raczej drogę do różnych sposobów nielinearnej recepcji i tym samym do różnych form lektury oraz konstrukcji obrazu jako sensownej całości [Sandbothe, 2001, 219]. Recepcja tekstu na ekranie bliższa jest formom recepcji generowanym przez design kolorowych czasopism, jest tym co Małgorzata Góralska nazywa „patrzeniem na tekst“ w odróżnieniu od „patrzenia przez tekst“, który w książce inaczej niż na ekranie staje się inspiratorem świata powstającego w umyśle czytelnika, ‚przezroczystą szybą‘, za którą odbiorca ma możliwość dostrzeżenia rzeczywistości wykreowanej słowami autora i wówczas przestrzeń książki musi być jak najbardziej neutralna. [Góralska, 2005, 175]

W odróżnieniu od mediów drukowanych przeźroczystość tekstu jako abstrakcyjnych znaków pisma zmniejsza się na ekranie w stopniu, w jakim miejsce grafemu wypełnia (postrzegana) grafika. W ten sposób percepcja tekstu jako abstrakcyjnych znaków pisma włączona zostaje do porządku recepcyjnego. Złudzenie semantycznej głębi tekstu uzupełnione jest na ekranie złudzeniem przemieszczania się w głąb i po powierzchni tekstu – iluzją głębi i horyzontu ekranu.