Liberatura to, według Zenona Fajfera i Katarzyny Bazarnik, nowy rodzaj literacki, który do tworzenia znaczeń wprzęga samą materialność książki. Choć tradycja, z której wywodzi się liberatura jest równie dawna jak tradycja hipertekstu czy poezji konkretnej, współcześnie nurt ten rozkwita dzięki zaawansowanym, cyfrowo wspomaganym i w miarę tanim technologiom druku, pozwalającym na w miarę sprawne przekuwanie wizji artystycznej w obiekt książkowy. Oka-leczenie Bazarnik i Fajfera, Ulica Sienkiewicza w Kielcach Radosława Nowakowskiego, twórczość Pawła Dunajko, Spoglądając przez ozonową dziurę Zenona Fajfera czy Pizza Polska utwór kolaboratywny z udziałem Kazimierza Fajfera to przykłady utworów wykorzystujących artystyczny potencjał budowy książki, typografii i wszelkich innych materialnych przyzwoleń formy książkowej. Jak piszą twórcy, w przypadku liberatury:

Czytelnik ma do czynienia z dziełem totalnym, które może przybrać dowolny wygląd (zgodnie z drugim znaczeniem łacińskiego liber), co w praktyce oznacza niekiedy radykalne odejście od tradycyjnej budowy książki. Jest to zarazem dzieło w pełni autorskie, kontrolowane przez pisarza na każdym etapie powstawania.

...
Katarzyna Bazarnik, Zenon Fajfer: Oka-leczenie

Radosław Nowakowski w Końcu świata według Emeryka wykazał, że elektroniczne środowisko zwielokrotnia nieliniowość liberackiego dzieła. Z kolei liberatura potęguje nieliniowy hipertekst. Wieloliniowość posiada w tym kontekście kilka aspektów. Pierwszy z nich to typowa dla liberatury wielosekwencyjność w ramach jednego fragmentu tekstu. Nie jest on napisany tak jak w książce: w zwartym ciągu tekstu przesuwającego się z prawej strony do lewej i z góry w dół. Pojedyncza strona składa się z co najmniej kilku autonomicznych elementów. Różnią się one krojem czcionki, tłem, układem topograficznym i typograficzny, co zachęca czytelnika do stworzenia własnej sekwencji lektury już w ramach pojedynczej elektronicznej strony. Drugi aspekt wieloliniowości to typowa dla hipertekstu siatka powiązań pomiędzy poszczególnymi stronami.

W niektórych punktach pojedynczego hipertekstowego węzła możemy przejść do kilku innych węzłów, te z kolei, w Emeryku, będąc podzielone na podstrony, pod-leksje, z których każda zawiera kolejne odsyłacze do kolejnych stron, podzielonych na kolejne pod-strony, i tak niemalże ad infinitum.....

Utwór Nowakowskiego to udana próba kolonizacji interaktywnego ekranu przez liberaturę, czyli taką perspektywę spojrzenia na sztukę słowa, która uwzględnia materialność nośników (papier, drewno, kamień itp.), na jakich słowo się pojawia. Liberatura zbliża się tu zatem do pisarstwa cyfrowego: słowo na ekranie, w przeciwieństwie do słowa na kartce papieru, zachęca bowiem do patrzenia “na”, a nie do patrzenia “przez” tekst [Lanham 1993: 31 - 52] . W Emeryku warstwa wizualna konkuruje z interpretacyjną, przeźroczystość i nieprzezroczystość tekstu spotykają się, ich gra tworzy dodatkową wartość estetyczną.

Ostatnia aktualizacja:

16.01.2024

Cytuj ten wpis jako:

Mariusz Pisarski (2022) Liberatura, e-liberatura, hipertekst. "Techsty" 16.01.2024 [].

Liberatura e-liberatura hipertekst

Mapa połączeń


Legenda

Statystyki


art bazarnik budowy central dunajko emeryk fajfera hipertekst img kolejne książki leczenie liberatura liberatury literatura materialność miarę nowakowskiego oka outgoing polska strony techsty tekstu value