Tekst nielinearny to taki przedmiot słownej komunikacji, który nie jest prostą i skupioną sekwencją słów, wyrazów i zdań. To tekst, w którym słowa lub ciągi słów mogą różnić się przy każdym kolejnym odczytaniu. Dzieje się tak z uwagi na kształt tekstu, jego konwencję lub wpisany w tekst mechanizm. O nie-linearności, czy wielo-linearności nie przesądza tu kształt i struktura samego tekstu, fabuły czy jakiegokolwiek innego elementu poetyki utworu.
Najprostsze formy nielinarności spotykamy wszędzie tam, gdzie tekst rozgałęzia się w co najmniej dwóch kierunkach i wymaga od nas decyzji co do kierunku lektury. . Może to być na przykład jeden z kaligramów Appolinaire'a, gdzie tekst rozgwieżdża się sugerując kierunek lektury od środka do zewnątrz po jednym z wielu promieni, jak w wierszu Lettre - Ocean .
Appolinaire - Lettre - Ocean
Może to być fragment Gry w Klasy Cortazara, gdzie po zakończonym rozdziale możemy przejść do kolejnego lub przeskoczyć do sugerowanego pod tekstem innego rozdziału, może to być w końcu któryś z barokowych wierszy - rebusów, w jakich lubowali się poeci barokowi, choćby Carmen Quadratum Wojciecha Waśniowskiego, utwór w kształcie szachownicy, zapraszającej do lektury w dowolnej kolejności.
O hipertekście często mówi się jako o tekście nielinearnym. Bardziej właściwe jest jednak widzenie tego rodzaju utworu jako tekstu multilinearnego. Warto też pamiętać, że pojedyncze czytanie hipertekstu ZAWSZE jest linearne. W taki bowiem sposób pojawiają się przed czytelnikiem kolejne fragmenty tekstu. Zawsze jednak, lub prawie zawsze, różnić się będzie kolejność leksji w kolejnych odczytaniach.
Twierdzenie, iż każdy tekst czytamy lienarnie wywołać może pewne nieporozumienia. Jeśli bowiem tak spojrzymy na lekturę, to każdy tekst, wręcz każde doświadczenie, okaże się liniowe. Problem jednak w nie w tym, że przyswajamy sobie tekst w linearnej sekwencji, lecz ile owych sekwencji dany tekst może potencjalnie wytwarzać. Na tym zasadza się też najprostsza definicja cybertekstu, jako maszyny do tworzenia wielorakich wypowiedzi (Aarseth).
Ostatnia aktualizacja:
28.07.2022
Cytuj ten wpis jako:
Mariusz Pisarski (never) Linearność i nielinearność . "Techsty" 28.07.2022 [].
interakcja intertekstualność postmodernizm poststrukturalizm tekst cyfrowy teoria hipertekstu