Życie i myśli J.W Pana Tristrama Shandy - komiczna metapowieść angielskiego powieściopisarza uznawana jest za pierwszą nowożytną protohiperfikcję (1759). To, o czym Sterne w swojej książce opowiada, nie jest tu tak ważne jak sposób, w który to czyni. Narracyjna logika Sterna porusza się w obszarze ciągłej gry z możliwościami sztuki opowiadania, gry z fabułą z jej ciągami przyczynowo-skutkowymi i jej dążeniem do zamknięcia, nadrzędnym mechanizmem, który rządzi tą logiką jest mechanizm dygresji. Są one dla samego autora promieniamim słońca, życiem i samą duszą lektury, jeśli wyrzucilibyśmy je z ksążki, równie dobrze moglibyśmy wyrzucić całą książkę. Tristram Shandy to także obszerna krytyka książki jako materialnego obiektu, Sterne wykorzystuje tu wiele technik, by zwrócić uwagę na materialność tekstu i przeźroczystość języka prozy, narusza także stabilną pozycję autora. Są tu puste strony, które uzupełnić może czytelnik, rozdziały są poprzestawiane, przedmowa znajduje się w połowie księgi trzeciej, a inwokacja na końcu, autor przedstawia też na przykład wykresy możliwych narracji.
Choć Tristram Shandy wyprzedza wiele z technik stosowanych w hipertekstowej fikcji - to dzieje się tak tylko do pewnego stopnia. Czytelnik nadal bowiem zmuszony jest do podążania za tekstem strona po stronie, od początku do końca. Dochodzi tu nawet do paradosku - poznając możliwości nielinearnej prezentacji tekstu, czytelnik mając przed sobą utwór linearny, może popaść w zniechęcenie. Mimo to utwór Sterne`a pozostaje źródłem pomysłów i technik dla pisarzy i perfekcyjnym przykładem połączenia ducha eksperymentu z żywiołem komizmu. Na polskim gruncie, równie ważnym, pionierskim utworem, wyprzedzającym techniki opowiadania na interaktywnym ekranie, jest Rękopis znaleziony w Saragossie Jana Potockiego.
Ostatnia aktualizacja:
28.07.2022
Cytuj ten wpis jako:
Mariusz Pisarski (never) Życie i myśli J.W Pana Tristrama Shandy . "Techsty" 28.07.2022 [https://techsty.art.pl/hipertekst/ksiazka/sterne.htm].
adaptacja hipertekst, książka i druk