Anatol Stern

Ziemia na lewo

ziemia - czarna kula z brauninga
wycelowana w niebieski brzuch
ziemia - charlie na skating ringu
który łoskotem się opił aż spuchł

ziemię w lewo płonącą nawą
pchnij w obrót wokół motorów słońc!!
dosyć dotąd toczyła się w prawo!
prawo dziś strzaskaj i z tronu strąć!

ziemia - matka rewolucjonistka
nadziana na ostre bagnety traw
ziemia - ogier z pianą u pyska -
  finisz biegu dżokeju słów sław

nic to że mussolini z niesławą
w rajtarski apenin chowa się but!
lewo się dzisiaj to czy na prawo!
na wschód i zachód - na zachód od pustki online!

Spis treści

• Adam Mickiewicz: Inwokacja (fragment)
• Jan Kasprowicz, Zaczarowana królewna
• Bruno Jasieński: Panienki w lesie
• Wincenty Pol: Pieśń o ziemi naszej
• Krzysztof Kamil Baczyński: Stare Miasto
• Tadeusz Boy-Żeleński: Słówka
• Jan Kasprowicz: XXXIX
• Józef Czechowicz: Coda
• Anatol Stern: Ziemia na lewo
• Tadeusz Miciński: Iziz

Ziemia na lewo to sylabotoniczno-toniczny wiersz spięty (również nieregularnie występującymi) typowymi dla poezji rewolucyjnej rymami męskimi. Dziewięciosylabowe wersy przeplatają się nieregularnie z dziesięciosylabowymi, które pełnią rolę semantycznych dominant.

Siła rymu jednosylabowego jest na tyle duża, że zachęca by pozostawiać szkielet oryginału nienaruszony w jego końcowych klauzulach a podmieniać i tonicznie dopasowywać człony znajdujące przed nimi. Przykładem jest wers czwarty strofy pierwszej, który przełamuje się intonacyjnie na samym końcu zwrotem "aż spuchł", stanowiącym dość autonomiczną całostkę, w formule wiersza wolnego mogącą być nawet osobnym wersem. W tym przypadku do podmiany w oknie zapytań wyszukiwarki wybrany zostaje fragment z początku wersu ("który ło"), a oryginalne "aż spuchł" pozostawione bez zmian. Można sobie wyobrazić remiks wiernie dobierający zawartość sprzed rymów końcowych pod względem sylabowym i składniowym, który byłby sondą bardziej ścisłych, sylabotonicznych reguł remiksu w oparciu o wyszukiwarki. Zasoby polszczyzny online wciąż mogą być jednak za skromne na takie zadanie. Zarysowując taką możliwość, postanawiam pozostać jednak w znacznie swobodniejszej formule remiksu tonicznego. Daje on didżejowi większą swobodę w decydowaniu o tym, które elementy ulegają wymianie, a które zostają. Rezultatem balansowania między jednym a drugim, między wypróżnianiem a wypełnianiem szkieletu oryginalnego wiersza (zostawianie początku, dzięki anaforom "ziemia!" także przynosi dobre rezultaty) może być zaskakująca, a jednocześnie niosąca z sobą ślad oryginału całość, pobłyskująca pięknymi i nadającymi się do cytowania częściami. Z tych ostatnich dość wymowną ilustracją zastosowanej procedury pozostawiania rymów męskich mogą być linijki tarot na dziś strzelec i z tronu strąć oraz lewo się dzisiaj to bym se poruchał (ta ostatnia z najbardziej chyba kuriozalną podpowiedzią wyszukiwania w całym projekcie!).

Dlaczego jednak postanowiłem pozostawić wers ostatni strofy trzeciej kompletnie bez zmian? Odpowiedź może być tylko jedna: "finisz biegu dżokeju słów sław" brzmi wciąż tak nowocześnie i tak "googlowato", że byłoby niegrzecznym odbierać Sternowi prawo do pełnej obecności w zabawie tekstowej o sto lat młodszej od niego.