Powieść hipertekstowa to powieść bądź opowiadanie napisane i odczytywane na interaktywnym, elektronicznym ekranie, stworzone w systemach hipertekstowych. Główną właściwością hiperfikcji (skrótowa nazwa p.h w świecie anglosaskim) jest fakt, iż zaprasza ona czytelnika do współpracy z tekstem, wyboru kolejności poszczególnych paragrafów, wyboru wątków i perspektyw narracyjnych

Mapa hipertekstu Patchwork Girl Shelley Jackson: widok na mapę i grafikę pojedynczego segmentu - węzła "hercut"

Nie każdy utwór literacki, który powstał w środowisku hipertekstowym jest hipertekstem literackim, hiperfikcją. Istnieje wiele utworów, prezentowanych na przykład na www, które równie dobrze mogłyby pojawić się w druku i nie straci tam nic ze swojego znaczenia. Czym zatem jest hiperfikcja i co to za sensy, które giną po jej hipotetycznym przejściu przez prasę drukarską? Najlepiej odpowiedź na to pytania ujął Michael Joyce pisząc o powstawaniu afternoon. a story

Owoc tej refleksji - afternoon. a story, w niektórych bibliografiach opatrywany hasłem "program komputerowy" zupełnie nie nadaje się do zaprezentowania w druku. I tu tkwi różnica między drukowaną a niedrukowaną prozą fabularną. Ta odczytywana na komputerze jest najbardziej przekonującym, artystycznym wyrazem idei hipertekstu. Środowisko hipertekstowe, w którym powieść ta powstaje rzutuje na specyficzną poetykę tych utworów. Z trudem daje się obecnie wyodrębnić jako gatunek niefabularne eseje, z łatwością jednak wyróżnić można kilka nakładających się na siebie gatunków i form fabularnych: tekstowe gry przygodowe - pierwszy rodzaj interaktywnej fikcji, hipertekstowe powieści i krótkie formy, hipermedialne formy fabularne wykorzystujące film i telewizję, zhipermediatyzowany cyfrowy performance, czy interaktywna lub kinetyczna poezja.

W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych najbardziej nośnym i najczęściej omawianym przez krytyków literackich gatunkiem była właśnie powieść hipertekstowa. W ostatniej dekadzie środek ciężkości przesuwa się nieco w stronę cyfrowych form poetyckich: poezji hipertekstowej, generatywnej, animowanej. Swój renesans zaczyna też przeżywać tekstowa gra przygodowa.

Będąc dziełem pojemnym i - posłużmy się kategorią Umberto Eco - otwartym, powieść hipertekstowa bywa też częstokroć rozprawą swój własny temat. Jako taka, w swoim metatekstualnym, krytycznym zacięciu, po pierwsze bardziej opowiada się za przełomem i zerwaniem z przeszłością niż za ich zmianą i kontynuacją. Po drugie stawia wyzwanie tradycyjnym formom i gatunkom, które rozkwitały w druku i poza drukiem. Po trzecie wreszcie uzurpuje sobie przywilej bycia bardziej autentyczną niż jej literatura drukowana. Owa autentyczność polegać ma dostarczaniu czytelnikowi nowego literackiego doświadczenia. Może on od teraz współdzielić się z autorem kontrolą nad tekstem, jego kształtem, nad tokiem warstwy zdarzeniowej powieści, może nawet sam dopisywać do tekstu swoje własne wersje, i tworzyć coraz to nowe odnogi. Hipertekstowa powieść to de facto - jak twierdzą niektórzy - literalizacja deleuziańskiego kłącza