POWSTAŁA W 1960 ROKU GRUPA OULIPO ZALICZA SIĘ DO NIELICZNYCH XX wiecznych awangard literackich, które nie tylko wpłynęły na rozwój sztuki nowych mediów, ale same - w ramach swoich poszukiwań - zaczęły wykorzystywać cyfrowe przetwarzanie danych w firmowanych przez siebie projektach. Specjalnością OuLiPo były matematyczne formuły, kombinatoryczne mechanizmy, określona regułami losowość przy tworzeniu tekstu. Złożyły się one na oulipiańską "poetykę przymusu". Chodziło w niej o zastosowanie w dziełach literackich ściśle określonych metod restrykcji (fr. contrainte), "reguł formalnych", czy też "ograniczeń")

Utworem, który zainspirował powstanie grupy był Cent milieaux miliard du poems Raymonda Queneau, zaliczany do najlepszych przykładów nie tylko literatury "przymusu", ale też drukowanego cybertekstu, literatury ergodycznej, oraz protohipertekstu.

Każdy z wierszy utworu Queneau to produkt kombinacji 10 sonetów, których wersy dobierane są losowo. Praca ta pierwotnie opublikowana zastała na papierze , pojedynczy sonet wydrukowany był na każdej prawej kartce książki, a jego wresy pocięte na papierowe paski. Taka forma została pominięta w prestiżowej edycji "La Pleiade", prezentującej pisarzy kanonicznych dla literatury francuskiej. Sonety Queneau pojawiają się tam jako seria dziesięciu wierszy, bez możliwości kombinacji. Nie ma się co dziwić - prezentacja takiej twórczości w druku może okazać się niewiarydognie trudna, takie dzieła wykraczają bowiem poza granice książki drukowanej.

Inni pisarze zwiążani z OULIPPo - tacy jak Italo Calvino - również byli bliscy idei hipertekstu. Zamek krzyżujących się losów - gdzie bohaterowie snują opowieści z nachodzących na siebie kart układanych na stole, można zaliczyć do protohipertekstów, książka ta aż prosi się o przełożenie jej na środowisko elektroniczne, z uwagi na dodanie możliwości udziału czytelnika w tworzeniu fabuły. Jeśli zimową nocą podróżny , oprócz samej swojej struktury wprowadza także ważny głos w dyskusji o utworze - kłączu.

Kolejnym, już nie tylko "potencjalnym" hipertekstualistą był Jacques Roubaud - kilka jego utworów to klasyczne drukowane hiperteksty. Inspiracją dla każdego hipertekstualisty powinny też być utwory i teoretyczne wypowiedzi Harry`ego Mathewsa. W chwili obecnej, wszystkie te utwory grupy OuLiPo - i wiele innych - znalazły w internecie idealne wsparcie dla idei literatury potencjalnej i jej poetyki przymusu

Przykładem może być choćby przekład na język polski projektu interaktywnego dramatu Drzewko Teatralne Paula Fournela i Jean - Pierre Enarda, dostępny na stronach Techstów.

OuLiPo i komputery

W 1981 roku, z inicjatywy Paula Brafforta i Jacques'a Roubauda powstał odłam OuLiPo pod nazwą ALAMO (Atelier de Litterature Assistee par la Mathematique et les Ordinateurs) - Pracownia literatury wspomaganej przez matematykę i komputery. Zadaniem tej oulipiańskiej podgrupy było zbadanie na ile komputery potrafią po pierwsze pomóc w tworzeniu literatury potencjalnej, a po drugie - prezentować ją. Efektem było kilka programów komputerowych do tworzenia literatury w duchu "poetyki przymusu". Na przykład jeden z programów, bazujący na Tale of Your Choice Queneau pozwalał budować systemy rozgałęzień. Inny pozwalał koordynować różne oulipiańskie reguły w ramach pojedynczej hierarchii. Historia flirtu członków OuLiPo z potencjałem komputerów jest sięga jednak już pierwszej połowy lat 70-tych.

Komputer to najlepsza, bardzo wygodna, platforma do prezentacji utworów typu Cent milieaux miliard du poems. Jeszcze przed powstaniem ALAMO, Paul Braffort stworzył program do prezentacji tego utworu na ekranie komputera. Pokazany publicznie już w 1975 roku, na festiwalu Europalia w Brukseli, przyczynił się on do jednego z pierwszych publicznych sukcesów OuLiPo. Braffort, jako podstawę reguły określającej wybór prezentowanych sonetów, wybrał imię użytkownika, wpisywane przez uruchomieniem utworu. Innym przedsięwzięciem Brafforta, sponsorowanym przez paryskie Centre Pompidou, była interaktywna, komputerowa wersja wspomnianej Tale of Your Choice Raymonda Queneau. Zakładała ona uzgodnienie między użytkownikiem a komputerem wersji utworu, oraz jej wydruku. Kolejnym projektem była komputeryzacja sztucznych aforyzmów Marcela Benabou, oraz nie zrealizowane do końca w wersji komputerowej, opowiadanie Italo Calvino Prima che tu dica, projekt nad którym Braffort i Calvino zaczęli pracować razem już w połowie lat 70-tych.

Ostatnia aktualizacja:

13.01.2024

Cytuj ten wpis jako:

Mariusz Pisarski (never) Grupa OuLiPo i literatura nowych mediów. "Techsty" 13.01.2024 [https://techsty.art.pl/hipertekst/awangarda/oulipo.htm].

ALAMO calvino drzewko fabularne hipertekst oulipo poezja generatywna queneau

Mapa połączeń


Legenda

Statystyki


alternatywne art awangarda braffort calvino fabula hipertekst img kafka kombinacji komputery konstrukcje literatury mathews oulipo prothiperteksty przymusu queneau roku source speaking target techsty tworzeniu utworu