Sztuka nowych mediów, zwana inaczej sztuką mediów elektronicznych, intermediów lub po prostu – mediów, pojawiła się wraz z rozwojem wysokich technologii w drugiej połowie 20. wieku i charakteryzuje się przede wszystkim poszukiwaniem nowych sposobów komunikacji artystycznej z zastosowaniem maszyn cyfrowych. Zjawisko to nabrało już jakości na tyle istotnej, że zmusiło estetyków, teoretyków sztuki oraz badaczy kultury do przemyślenia na nowo swoich wyobrażeń nie tylko na temat istoty sztuki, lecz także wielu zagadnień filozoficznych, takich jak realność, iluzja/percepcja zmysłowa, tożsamość podmiotu, twórczość i komunikacja artystyczna. W europejskiej tradycji estetycznej do czasów najnowszych nie rozpatrywano tych kategorii w kontekście kontaktu człowieka z maszyną, stąd też należy wnosić, że problematyka ta może uświadomić zarówno filozofom, jak i artystom, że tradycyjne pojęcia, dzięki którym rozumieli rzeczywistość i sztukę, muszą ulec przeformułowaniu.
Użyłem celowo tego wyrażenia, gdyż nie sposób sobie wyobrazić, że język, którym posługiwała się filozofia od chwili swego powstania, stracił swą uwodzicielską moc. Jak się wydaje, w obliczu nowych wyzwań rzeczywistości (nota bene jest to również kategoria stara jak filozofia), pojęcia estetyczne z pewnością nabiorą nowych znaczeń. W takiej właśnie perspektywie filozoficznej zdają się widzieć problematykę sztuki elektronicznej autorzy prac opublikowanych pod redakcją Michała Ostrowickiego pt. Estetyka wirtualności, wydanej przez krakowską oficynę wydawniczą Universitas. Książka ta jest owocem konferencji zorganizowanej w podkrakowskich Przegorzałach w 2004 r., a której inicjatorem i pomysłodawcą był Michał Ostrowicki. Debaty estetyczne odbywają się tam już od ponad 30. lat i noszą miano Krakowskich Spotkań Estetycznych, a zostały one zainicjowane przez Marię Gołaszewską i kontynuowane przez jej następców z Zakładu Estetyki Instytutu Filozofii UJ.
Zagadnienia estetyki nowych mediów są obecne na spotkaniach w Przegorzałach jako temat dyskusji estetycznej od kilku już lat. Krystyna Wilkoszewska zainteresowała się nimi już w 1998. roku organizując konferencję Estetyka a nowe media. W rok później odbyła się debata, której pomysłodawcą był Instytut Nauk o Kulturze UŚ. Była ona poświęcona Estetyce (im)materii, a w 2001. odbyło się spotkanie znów pod patronatem Zakładu Estetyki Instytutu Filozofii UJ pod hasłem Estetyka reklamy. Zatem widać już z tego prostego zestawienia, że filozofowie i artyści, którzy także włączyli się do dyskusji teoretycznych, dostrzegli w ostatnim czasie nowy temat dla refleksji, który wydaje się jeszcze niewyekslpoatowany i na tyle świeży, by pobudzić do myślenia znawców problematyki estetycznej, a czytelnikom dostarczyć interesującej lektury.
Michał Ostrowicki, dbając o często ignorowane dziś przez wielu autorów zasady kompozycji książki, zredagował różnorodne materiały z w/w konferencji bardzo przejrzyście. Estetyka wirtualności składa się z trzech części tematycznych, z których każda została poświęcona odrębnemu zagadnieniu, choć lepiej byłoby powiedzieć – aspektowi lub wymiarowi refleksji nad omawianym fenomenem. Rozdział pierwszy, Ontologia wirtualności, grupuje teksty filozofów i artystów, których przedmiotem zainteresowania jest problematyka filozoficzna sposobu istnienia wirtualności w kontekście problematyki ontologicznej. Rozdział drugi – Sztuka elektronicznej materii – składa się z tekstów badających estetyczne właściwości dzieł powstałych z zastosowaniem technologii cyfrowych, natomiast w rozdziale trzecim i ostatnim, który został przez redaktora zatytułowany Życie w sieci, zostały umieszczone prace nie mieszczące się w wyżej opisanych kategoriach.
Nie sposób przedstawić całości rozważań teoretycznych zamieszczonych w Estetyce wirtualności i ich implikacji dla refleksji filozoficznej w tak krótkiej recenzji. Zatem wydaje mi się, że najbardziej rozsądne będzie ukazanie wspólnego obszaru zainteresowań wielu autorów, których prace zostały zamieszczone w tej antologii. Można go scharakteryzować przez przedstawienie tytułowego pojęcia wirtualności w takich znaczeniach, w jakich ujmują je uczestnicy konferencji w podkrakowskich Przegorzałach.