Mariusz Pisarski

Powieść jako zwierciadło umysłu

O poetyce hipertekstu na przykładzie klasyki gatunku:

afternoon. a story, Patchwork Girl, A Further Xanadu

Remediacja

Proces, który obecnie przechodzi książka drukowana Jay David Bolter nazywa remediacją druku przez pisarstwo elektroniczne. Remediacja polega na tym, że pewne cechy jednego medium zostają rozszerzone i ulepszone przez inne medium i inną technologię. Procesu tego dokonali Grecy z literaturą ustną, gdy zaczęli ją zapisywać na zwojach papirusu, który angażował w lekturę kolejny poza uchem narząd ludzkiego ciała: oko, dając w ten sposób słowom nieco inne roszczenie do rzeczywistości. Obie formy rozpowszechniania literatury towarzyszyły sobie przez wieki, śladem remediacji w starożytnych greckich i rzymskich pismach jest ich silne zretoryzowanie, tak jakby pismo ciągle chciało naśladować żywa mowę. Około II wieku naszej ery pojawia się kodeks, który po wynalazku Guenberga zostaje zremediowany przez druk.

Remediacja nie ogranicza się tylko do technologii pisarskich. Gry komputerowe na przykład remediują film, w ten sposób, że czerpiąc wiele z technologii filmowych, starają się wzbogać je poprzez interaktywność, natomiast internet absorbuje i zmienia niemal każdą formę wizualnego i tekstualnego medium.

W dobie, gdy druk współzawodniczy z technologią elektroniczną remediacji ulega drukowana strona. Zastępowana ona zostaje przez elektroniczny ekran. Główną kategorią, według której amerykański antropolog pisma opisuje proces remediacji jest pole pisma (writing space). Polem pisma w czasach wczesnej starożytności były kamienne tabliczki. Później - zwój papirusu, zastąpiony przez stronę ręcznie zapisywanego kodeksu, a ta z kolei - stroną drukowną, teraz - polem pisma jest właśnie elektroniczny, interaktywny ekran. Czym jest i jakie ma właściwości interaktywny ekran? Na poziomie ogólnym Bolter opisuje to w następujący sposób :

Komputer jako nowa technologia pisarstwa stał się jeszcze jednym przykład na pisanie w umyśle (writing in the mind). Za pomocą komputera pisarz konstruuje tekst jako dynamiczną sieć werbalnych i wizualnych symboli. Te elektroniczne symbole w maszynie wydają się być przedłużeniem sieci idei w samym umyśle. Interaktywny ekran potrafi o wiele bardziej efektywnie niż kodeks czy książka drukowana odzwierciedlić umysł jako sieć werbalnych i wizualnych elementów w konceptualnej przestrzeni.

Czy nowe pole pisma - interaktywny ekran, i jego coraz potężniejsze właściwości sprawią, że literatura może dziś sięgać tam, gdzie nie udawało się jej, gdy dominującą technologią był druk? Czy pisarskie wizje i marzenia o dziele idealnym - w dobie obecnej remediacji, wydają się bliższe realizacji niż w dobie druku? Wydaje się, że mit książki idealnej, wychodzącej daleko poza granice wytyczone jej przez druk nadal pozostaje mitem. Choć niektóre literackie próby powstałe w wygenerowanym przez komputer interaktywnym środowisku próbują mu sprostać, to najczęściej kończy się na sugerowaniu owej idealności, a mit, pozostając motywem przewodnim większości z tych utworów, do końca zrealizowany być nie może.